Κυριακή 20 Δεκεμβρίου 2009

Σύντομο ιστορικό της ελληνικής γλώσσας: κεφάλαιο 8

8. Βυζαντινή Αυτοκρατορία

Αν παρομοιάσουμε την Αρχαία Ελλάδα με το βαρύτιμο σκήπτρο στα χέρια τού Πολιτισμού, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αποτελεί δικαιωματικά την χρυσοποίκιλτη σφραγίδα επάνω στο γραφείο του।

Η ιστορία τής Βυζαντινής Αυτοκρατορία αρχίζει ουσιαστικά όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος κτίζει την Κωνσταντινούπολη και μεταφέρει εκείτην διοίκηση τού κράτους (324 - 330 μ।Χ.). Η όμορφη πόλη οικοδομήθηκε στα αρχαία ερείπια τής ελληνικής πόλης Βυζἀντιο, σε στρατηγικό, γεωπολιτικό σημείο, έτσι ώστε να χωρίζει και να ελέγχει τους άξεστους βόρειους, τους άξεστους ανατολικούς, τους άξεστους δυτικούς και τους άξεστους νότιους μη–Έλληνες।

Ότι και να γραφτεί για την Βυζαντινή Αυτοκρατορία είναι λίγο. Στα χρόνια της η ελληνική γλώσσα κυριάρχησε επίσημα στο κόσμο ενώ εκατοντάδες φιλόσοφοι, λόγιοι και γραμματείς άφησαν απειράριθμα κείμενα σοφίας και πραγματείας επί παντός τού επιστητού.

Απλοί και απέριττοι, οι Κύριλλος και Μεθόδιος κατευθύνονται προς τους λαούς των Σλάβων με σκοπό να τους διδάξουν γλώσσα και γραφή, κατά το δυνατόν με ανώτερα χαρακτηριστικά, χωρίς ωστόσο να θίξουν τις εθνοτικές ευαισθησίες τους.

Στην νωπογραφία φαίνεται ο Μεθόδιος να φέρει στις αποσκευές του τον θητοκλάστη, ειδικό διδακτικό όργανο, σε μία απέλπιδα προσπάθεια να διδάξει στους βορειοανατολικούς Σλάβους τον φθόγγο «θ». Σύμφωνα με μία παράδοση ο Κύριλλος πείραζε τον Μεθόδιο σε όλο το ταξίδι λέγοντας: «προσπάθησε εσύ να τους μάθεις το θήτα και εγώ το φι, και όποιος τα καταφέρει, θα δώσει το όνομά του στο αλφάβητο που θα τους φτιάξουμε

Αγνώστου καλλιτέχνη, ~ 13ος αι. μ.Χ.

Μουσείο Σιέρρα Λεόνε

Μικρογράμματη γραφή

Κατά την περίοδο τής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας υιοθετήθηκε η μικρογράμματη γραφή, μία κατά πολύ παλαιότερη επινόηση των αρχαίων Ελλήνων, η οποία δεν είχε έως τότε εφαρμοσθεί καθ’ ότι δεν είχε παρουσιαστεί ανάγκη. Οι λόγοι για τους οποίους οι Βυζαντινοί την επανέφεραν στο προσκήνιο θεωρούνται οι εξής:

1.

Οι Βυζαντινοί ενδιαφέρονταν εξαιρετικά για την καλλιγραφία, τέχνη η οποία προάγεται ιδιαίτερα μέσω τής μικρογράμματης γραφής.

Τα χρόνια που είχαν προηγηθεί τής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οι γειτονικοί λαοί των Ελλήνων είχαν πλουτίσει σημαντικά και με την άνθηση τής αυτοκρατορίας θέλησαν να επενδύσουν σε αυθεντικά ελληνικά, χειρόγραφα κείμενα. Άμεση συνέπεια ήταν να αποκτήσουν οι γραφείς τα οικονομικά περιθώρια ώστε να στραφούν στην καλλιτεχνική απόδοση των συγγραμμάτων. Για την πραγμάτωση των απαράμιλλων γραφιστικών αριστουργημάτων τους, οι γραφείς βρήκαν στη μικρογράμματη γραφή έναν πιστό σύμμαχο.

2.

Οι Έλληνες είχαν προσφέρει στους άλλους λαούς αλφάβητα, προσαρμοσμένα στις «γλώσσες» τους (βλ. για παράδειγμα το Κυριλλικό αλφάβητο). Προφανώς τα αλφάβητα αυτά έπρεπε να είναι κατά το δυνατόν απλούστερα ώστε να γίνονται κατανοητά, ως εκ τούτου ήταν αποκλειστικά μεγαλογράμματα.

Με διάφορα αλλοδαπά, μεγαλογράμματα αλφάβητα να κυκλοφορούν μέσα στα πόδια τους, οι λόγιοι Βυζαντινοί θεώρησαν σωστό να διαφοροποιήσουν το ελληνικό αλφάβητο, δίνοντας έτσι και σε απαίδευτα μάτια την δυνατότητα να το ξεχωρίζουν αμέσως. Προώθησαν λοιπόν το ισότιμο ελληνικό, μικρογράμματο αλφάβητο (Καλυπάτειρου, Ιστορία, κεφ. Ζ & Η).

3.

Είχε παρατηρηθεί ότι συχνά τα Λανγκολήαρς έκλεβαν κεφαλαία γράμματα μέσα από τα βιβλία τής νέας τεχνολογίας.

Τα Λανγκολήαρς είναι δαίμονες φτιαγμένοι από αρχαίους εχθρούς των Ελλήνων. Κατασκευάστηκαν κυρίως για ανθελληνική δράση αλλά επειδή οι δυνατότητές τους ήταν πολύ περιορισμένες, σύντομα τα παράτησαν και άρχισαν να ασχολούνται με διάφορες άλλες βρωμοδουλιές. Σε σχέση δε με την εύρωστη ελληνική γλώσσα ούτε να τής εξάψουν την περιέργεια μπορούσαν.

Από τα παλιά κείμενα που ήταν σκαλισμένα σε μάρμαρο, τα Λανγκολήαρς δεν μπορούσαν να κλέψουν γράμματα, όταν όμως οι Βυζαντινοί άρχισαν να χρησιμοποιούν το χαρτί νέας τεχνολογίας, τα Λανγκολήαρς βρήκαν τρόπο να αφαιρούν μερικά, ειδικά από τους τόμους που έμεναν για καιρό αχρησιμοποίητοι. Σύμφωνα με τον Αναστάσιο τον Λαχωρίτη, τα Λανγκολήαρς επεδείκνυαν προτίμηση στα γράμματα Ξ, Λ, Ν και Ω, μάλλον επειδή τα βόλευε το σχήμα τους στο ξεκόλλημα. Το χαρτί το είχαν αγοράσει οι Βυζαντινοί από τους Κινέζους ως αρωγή στην προβληματική οικονομία τής Κίνας. Φυσικά αμέσως ακύρωσαν την υπόλοιπη παραγγελία, ωστόσο βρίσκονταν ήδη με περίπου 26000 μεδίμνους στοκ.

Τα Λανγκολήαρς δεν έχουν την ικανότητα μάθησης. Την εποχή τής κατασκευής τους δεν υπήρχαν τα πεζά γράμματα, έτσι ποτέ δεν έμαθαν να τα αναγνωρίζουν και να τα κλέβουν. Η υιοθέτηση λοιπόν των πεζών γραμμάτων από τους Βυζαντινούς επέτρεψε να εξαντληθεί με ασφάλεια το στοκ.

4.

Οπωσδήποτε στην γνώμη των Βυζαντινών μέτρησε και η οικολογική οικονομία.

Ως γνωστόν με την μικρογράμματη γραφή καταναλώνεται μικρότερη ποσότητα χαρτιού και μελάνης ανά μήκος κειμένου. Με την ώριμη περιβαλλοντική ευαισθησία που τους διέκρινε, οι Βυζαντινοί προτίμησαν αναφανδόν την μικρογράμματη.


Προηγούμενο κεφάλαιο: Σύντομο ιστορικό της ελληνικής γλώσσας - 7


Επόμενο κεφάλαιο: Ειδικά ιστορικά θέματα - 1


Περιεχόμενα: Ελληνική Κλώσσα - Εισαγωγή

Δεν υπάρχουν σχόλια: