Ο κόμης L. Byron διάσημος περιηγητής, ανθρωπολόγος και ποιητής ταξίδεψε στην Ελλάδα στις αρχές του 19ου αιώνα και κράτησε σπουδαίες σημειώσεις για την ζωή εκείνης της χρονικής περιόδου. Στο ημερολόγιό του διαβάζουμε:
«Αρχικά έβλεπα αυτούς τους ανθρώπους στις συνομιλίες τους να διακόπτουν ο ένας τον άλλον και κρίνοντας με την δική μου δυτική, περιορισμένη - όπως αποδείχτηκε – αντίληψη, θεώρησα ότι πρόκειται για εκδήλωση αγένειας και απρέπειας, κληροδοτημένης προφανώς από την επίδραση της βαρβαρικής Οθωμανικής επικυριαρχίας. Παρατηρώντας όμως διεισδυτικότερα και σε βάθος χρόνου αντιλήφθηκα ότι οι συνομιλητές κατανοούσαν ο ένας τον άλλον, ήδη από τις αρχές των προτάσεών τους. Έτσι, αυτό που αρχικά φάνηκε καλυμμένος ανταγωνισμός και αδιαφορία, ήταν στην πραγματικότητα μία υπηρεσία στην οικονομία τού λόγου και τού χρόνου και στην ξεκούραση των συνομιλητών. Όπως ένας έμπειρος μουσικός αναγνωρίζει ένα μουσικό έργο από τα πρώτα μέτρα, έτσι και αυτοί οι καταπληκτικοί άνθρωποι αναγνώριζαν στις πρώτες λέξεις, ολόκληρη την φράση. Μάλιστα όσο περισσότερο αφορούσε η συζήτηση θέματα κοινωνικά, ιδεών, οικονομικά και κυρίως πολιτικά, τόσο το φαινόμενο τής «πρώιμης αντίληψης» εντεινόταν. Κάποιες φορές, όταν ο ένας εκ των συνομιλητών κατείχε ιδιαίτερο χάρισμα στην αντίληψη, απάλλασσε ολωσδιόλου τους άλλους από το να μιλάνε. Οι συνομιλητές του χρειάζονταν απλά να ανοίγουν το στόμα τους κάθε φορά που ο πιο χαρισματικός έπαιρνε αναπνοή και μετά το ξανάκλειναν!
Απέδωσα αρχικά αυτό το φαινόμενο στην εντυπωσιακή – αν και προσεκτικά κρυμμένη λόγω των κατασάσεων – οξύνοια αυτού τού ιδιαίτερου λαού. Τώρα όμως μού έχει δημιουργηθεί έντονη η αίσθηση ότι η δυνατότητα τής «πρώιμης αντίληψης» επίσης υπηρετείται – αν όχι προάγεται – από την δομή και τον χαρακτήρα τής γλώσσας τους. Οπωσδήποτε, χωρίς μια τέλεια, πολυεπίπεδη και πλήρως δομημένη γλώσσα δεν θα ήταν δυνατός ο σχηματισμός προτάσεων που εμπεριέχουν σε κάθε τους μέρος την εικόνα τού ολοκληρωμένου νοήματος.»
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του σε μία συνέντευξη στους London Times εκμυστηρεύτηκε:
«Παρ’ ότι σπουδαστής από την νιότη μου της ελληνικής και παρά τού ότι τώρα μπορώ να ισχυριστώ πως μιλάω αρκετά καλά ελληνικά, μέσα μου νιώθω μία λύπη που δεν ευτύχησα να γεννηθώ σε αυτά τα χώματα και να γευθώ στα πρώτα μου ακούσματα και στις πρώτες μου λέξεις την λεπτότητα αυτής τής γλώσσας.»
Ορθοσήμανση
Ίσως το πιο μεγαλειώδες χαρακτηριστικό τής ελληνικής γλώσσας είναι η ορθοσήμανση. Στην πραγματικότητα η ελληνική γλώσσα είναι η μοναδική ορθοσημαντική ανθρώπινη γλώσσα. Ορθοσήμανση σημαίνει ότι οι λέξεις είναι τα αληθινά ονόματα των αντικειμένων και των εννοιών. Έτσι κάθε λέξη τής ελληνικής γλώσσας έχει πρωτογενή συνάφεια με την αντίστοιχη έννοια τής οποίας είναι το όνομα. Για να το εκφράσουμε πιο ακαδημαϊκά: στην ελληνική γλώσσα το σημαίνον (η λέξη / το όνομα) και το σημαινόμενο (η έννοια, το πράμα κ.λπ.) έχουν πρωτογενή συνάφεια μεταξύ τους.
Στις άλλες γλώσσες η συνάφεια κυμαίνεται από τριτογενής έως εκτογενής ανάλογα με το αν η γλώσσα έχει αφομοιωμένο λεξιλόγιο από την ελληνική ή δεν έχει καμία σχέση μαζί της. Γενικά ο τρόπος κατασκευής των λέξεων στους άλλους λαούς υπήρξε συμβατικός. Κάθε φορά που η ανθρώπινη ομάδα ερχόταν αντιμέτωπη με ένα νέο αντικείμενο ή έννοια, ο ισχυρός / η ισχυρή τής ομάδας έπλαθε μία λέξη και την απέδιδε ως όνομα στο αντικείμενο, ενώ τα άλλα μέλη τής ομάδας συμφωνούσαν κουνώντας τα κεφάλια πάνω κάτω. Για τον λόγο αυτό, οι μη ελληνικές γλώσσες χαρακτηρίζονται «συμβολικές», καθ’ ότι χρησιμοποιούν αυθαίρετα σύμβολα. Άλλοι μελετητές χρησιμοποιούν τους χαρακτηρισμούς «συμβατοσημαντικές» ή «συμβασιούχες» ή «σημειολογικές» ή «ανοηματικές» ή απλά «ανόητες» όπως παρατηρεί με σαρκασμό ο καθηγητής Gordon W.
Το φαινόμενο αυτό είναι πιο εύκολα παρατηρήσιμο στα ουσιαστικά που αντιστοιχούν σε αντικείμενα. Για παράδειγμα το αντικείμενο με το αληθινό όνομα καρέκλα, στα ελληνικά ονομάζεται πράγματι καρέκλα, ενώ οι ξένοι απευθύνονται στις καρέκλες τους με διάφορα συμβατικά ονόματα όπως “chair”, “Stuhl”, “silla” κ.ά. αντί να τις ονομάζουν καρέκλες.
Από την άποψη μετάδοσης τής πληροφορίας, ο δυισμός μεταξύ τού σημαινόμενου και τού σημαίνοντος είναι σκέτος θόρυβος (noise) (για ανασκοπήσεις βλ. Ehrenburg I, 1938, Stakhanov A & Manson M, 1978).
Πρόσθετο γνώρισμα των μη ελληνικών γλωσσών είναι ότι περιέχουν στο λεξιλόγιό τους πολλές σύνθετες λέξεις. Αυτό συμβαίνει είτε επειδή οι λαοί που κατασκεύασαν τις γλώσσες δεν διέθεταν αρκετή φαντασία ή συχνότερα επειδή τους εξυπηρετούσε στην απομνημόνευση των λέξεων (οι λέξεις των μη ελληνικών γλωσσών επειδή είναι αυθαίρετα σύμβολα και δεν έχουν πρωτογενή συνάφεια με τα αντικείμενα που ονοματίζουν, ξεχνιούνται εύκολα). Έτσι για παράδειγμα, στο αντικείμενο με αληθινό όνομα τραπεζομάντηλο, στα γερμανικά αποδόθηκε η σύνθετη λέξη Tischtuch (Tisch = τραπέζι, Tuch = μαντήλι). Βλέπουμε λοιπόν, ότι οι Γερμανοί δεν έχουν ένα ξεχωριστό – έστω και αυθαίρετο – όνομα για τα τραπεζομάντηλά τους, αλλά αναφέρονται σε αυτά περιγραφικά, χρησιμοποιώντας τα (αυθαίρετα) ονόματα δύο άλλων αντικειμένων. (Σημειώνουμε ότι το παράδειγμα είναι τυχαίο. Σε άλλες γλώσσες συμβαίνουν πολύ χειρότερα.)
Μία τουλάχιστον άμεση επίπτωση αυτής της κατάστασης είναι ότι καθυστερεί η σκέψη (βλέπε σχετικό κεφάλιο). Ο δρ. Niederbaum παραδέχεται: «γλώσσες, των οποίων το λεξιλόγιο στηρίζεται σε παράγωγα και συνειρμούς στο επίπεδο των συμβόλων αντί στα ίδια τα σημαινόμενα, υπολείπονται σε ποιότητα τουλάχιστον κατά 42,5%».
Εξυπακούεται ότι στην ελληνική γλώσσα με το πλουσιότατο λεξιλόγιο, δεν υφίσταται αυτή η κατάσταση με τις σύνθετες λέξεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις κάποιες λέξεις μοιάζουν να είναι παράγωγα άλλων, αλλά αυτό είναι τελείως συμπτωματικό ή συμβαίνει επειδή το σημαινόμενο (νόημα ή αντικείμενο) έχει επιλέξει ως όνομά του μία φαινομενικά σύνθετη λέξη για καθαρά προσωπικούς του λόγους. Άλλωστε είναι εμφανές ότι στις φαινομενικά σύνθετες ελληνικές λέξεις, οι παράγωγες λέξεις δεν έχουν νοηματική συσχέτιση με την παραγώμενη. Για παράδειγμα, το όνομα Κλεοπάτρα ακουστικά μοιάζει να προέρχεται από την σύνθεση των λέξεων κλαίω και Πάτρα. Προφανώς αυτό είναι ένα εντελώς τυχαίο γεγονός. (Βλέπε και «ο Αστερίξ μονομάχος», εκδόσεις Τ. Ψαρόπουλος, 1978, απόδοση Αργύρη Χιόνη).
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι ακόμα και οι σύγχρονοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές (Η/Υ) αναγνωρίζουν την ελληνική γλώσσα ως την μόνη ορθοσημαντική. Φυσικά εξ αιτίας των εξαιρετικά περιορισμένων δυνατοτήτων τους στην αφομοίωση των αρχών τής ελληνικής γλώσσας, ανάλογα με τον εκάστοτε ηλεκτρομηχανικό εξοπλισμό και το λειτουργικό σύστημα που διαθέτουν, αναγνωριζουν μία πτυχή τής ορθοσήμανσης. Έτσι οι προσεγγιστικοί χαρακτηρισμοί που έχουν εκφράσει για την ελληνική γλώσσα είναι:
UNIX : νοηματική*
GNU : στρουχτουραλιστική**
Windows Vista : υπερβατική
Mac OS : προσωδιακή
Gp-LAN : ανεπανάληπτη
* Ας σημειωθεί ότι ο όρος «νοηματική» αντί «ορθοσημαντική» έχει χρησιμοποιηθεί και από μελετητές τής ελληνικής γλώσσας για λόγους εκλαϊκευσης προς το αλλοδαπό, μη ειδικευμένο κοινό.
** Προφανώς το σύστημα GNU πάσχει από ξενομανία.
Οι ίδιοι υπολογιστές συμφώνησαν από κοινού και χαρακτήρισαν όλες τις άλλες γλώσσες σημειολογικές. Ας σημειωθεί ότι οι πιο σύγχρονοι Η/Υ, πιθανόν για λόγους αυτοπροστασίας των κυκλωμάτων τους, αρνήθηκαν να ασχοληθούν με τις σημειολογικές γλώσσες. Ο Η/Υ τής NASA έκανε αυτόματο shut down, ενώ ο Η/Υ τού NORAD εγκατέλειψε την διαδικασία και άρχισε να ψάχνει τον WOPR για να παίξουν τρίλιζα. Τα Windows απλά κράσαραν, αλλά δεν έγινε ποτέ γνωστό τι ακριβώς τους έφταιξε (περιοδικό “Tight wired”, τεύχος Νοε. 2006).
Η επίδραση τής Ορθοσήμανσης στα αντικείμενα
Δεν είναι τυχαίο ότι στο παράδειγμα που αναφέρθηκε πρωτύτερα, περιλαμβάνονται καρέκλες. Οι καρέκλες μέσω παρατήρησης και πειράματος έδωσαν εξαιρετικές αποδείξεις στους μη-Έλληνες για την σημασία των αληθινών λέξεων των αντικειμένων:
Μουσικές καρέκλες
Το 1937 ο R. Boomhead, καθηγητής φυσικής σε πανεπιστήμιο τής California και μέλος τής επιτροπής διοργάνωσης τού χορού των αποφοίτων, παρατήρησε ότι στο παιχνίδι μουσικές καρέκλες που παιζόταν στην γιορτή, οι τελειόφοιτοι τού τμήματος Ελληνικής Γλωσσολογίας είχαν την μεγαλύτερη επιτυχία. Δεύτεροι έρχονταν οι τελειόφοιτοι τού τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας, τρίτοι οι τελειόφοιτοι τού τμήματος Ελληνικών Σπουδών ενώ στις υπόλοιπες θέσεις πλασσάρονταν γενικά τελειόφοιτοι που ήταν μνηστήρες ή συγκάτοικοι των νικητών και νικητριών. Το γεγονός έκανε μεγάλη εντύπωση στον καθηγητή και έτσι τα επόμενα έτη, 1938 – 1941, κράτησε λεπτομερή αρχεία για την διεξαγωγή των αγώνων μουσικών καρεκλών και για τους φιναλίστς. Με έκπληξή του παρατήρησε ότι όταν στο παιχνίδι συμμετείχαν ελληνόπουλα (φοιτητές γόνοι ελλήνων μεταναστών) επικρατούσαν άνετα, ανεξάρτητα από το γνωστικό πεδίο των σπουδών τους. Πάντως σε αυτό ειδικά το θέμα, οι παρατηρήσεις τού δρος Boomhead ήταν ελλιπείς, καθ’ ότι εκείνη την εποχή ελάχιστοι ήταν οι Έλληνες φοιτητές στα Πανεπιστήμια τής Καλιφόρνιας.
Ο δρ. Boomhead δίσταζε να δημοσιοποιήσει τις παρατηρήσεις του. Η είσοδος των ΗΠΑ στον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι νέες ευθύνες και αγωνίες που απέκτησε, τον έκαναν να εγκαταλείψει την ενασχόληση με το θέμα. Μία βιαστική μετάθεση σε Πανεπιστήμιο τού Chicago οδήγησε μέρος των αρχείων του να παραπέσουν και να μείνουν κλειδωμένα επί 23 χρόνια σε ένα ερμάρι στην αποθήκη τού γηπέδου ασυναρτησφαίρησης. Όταν τα αρχεία αποκαλύφθηκαν, δόθηκαν σε μία ομάδα έγκριτων επιστημόνων για να τα αξιολογήσει. Οι επισήμονες διάβασαν έκπληκτοι στις σημειώσεις τού δρος Boomhead:
«Παίνω όρκο ότι παρατήρησα πως οι καρέκλες κάνουν μικρά ανεπαίσθητα πηδηματάκια προς το μέρος των Ελλήνων και κατά δεύτερο λόγο προς το μέρος των ελληνόφωνων φοιτητών καθώς εκείνοι στροβιλίζονται γύρω τους, προκειμένου να τους βοηθήσουν να καθήσουν επάνω τους. Πρόκειται για ελαχιστότατες κινήσεις, συστροφές ή συσπάσεις, τέτοιες που στο μάτι δεν ήταν σίγουρο αν έγιναν ή όχι. Θυμίζουν την υποδόρια αλλαγή στην στάση ή στην έκφραση ενός σκύλου που μισοκοιμάται και ακούει το αφεντικό του να σηκώνεται από την πολυθρόνα για να πάει στην τουαλέτα. Πρόκειται για αλλαγή που ο παρατηρητής περισσότερο τη νιώθει παρά μπορεί να την παρατηρήσει, ξέρει όμως σίγουρα ότι έχει συμβεί.
Έλεγξα τις σπουδές, το έτος φοίτησης, τις επιδόσεις και τις πανεπιστημιακές διακρίσεις όσων νικούσαν στο παιχνίδι. Υπάρχει μία στατιστικά απόλυτη εξάρτηση μεταξύ τού βαθμού ελληνομάθειας των παικτών και τής τάσης των καρεκλών να τους συνδράμουν για τη νίκη. Δεν θεωρώ ότι οι καρέκλες επιθυμούν συνειδητά να «κλέψουν» στο παιχνίδι. Μού φαίνεται ότι η έντονη προσήλωση όλων των παικτών προς τις καρέκλες μπορεί με κάποιον τρόπο να μεταδίδεται κατά πολύ επιστυχέστερα από τους ελληνόφωνους σπουδαστές παρά από τους άλλους. Κατόπιν οι καρέκλες ανταποκρίνοται αντίστοιχα.
Τι είναι όμως αυτό που οι ελληνόφωνοι και οι καρέκλες γνωρίζουν, ενώ οι άλλοι το αγνοούν;»
Στο προσωπικό του ημερολόγιο, το 1942, ο δρ Boomhead είχε κάνει επίσης την εξής καταχώρηση:
«Το όλο φαινόμενο υπερβαίνει τις ικανότητές μου. Άλλωστε τώρα δεν έχω την πολυτέλεια τού χρόνου για να σχεδιάσω συστηματικά πειράματα. Έκανα κάποιες νύξεις στον Albert και κουνούσε το κεφάλι του. Πάντα κουνάει το κεφάλι του όταν δεν καταλαβαίνει για τι πράγμα τού μιλάς.
Εμένα ωστόσο το φαινόμενο μού δίνει τρομερές ιδέες για το σπάσιμο των μπιμπικιών[1]. Ενστικτωδώς νιώθω ότι στον πυρήνα τους (Σ.τ.Μ.: “core” στο αγγλικό κείμενο) οι δύο διεργασίες εδράζονται στην ίδια αρχή. Ίσως πρέπει να επανασχεδιάσω τις διατάξεις των οργάνων που χρησιμοποιούμε για τα μπιμπίκια. Και να πω στον Enrico να μάθει πιάνο.»
Είναι προφανές ότι οι επιστήμονες που διάβασαν τα κείμενα τού δρος Boomhead βρέθηκαν δίβουλοι. Από τη μία ο δρ. εθεωρείτο αυθεντία και κανένας δεν ήθελε να αφήσει αναξιοποίητο τον νέο δρόμο έρευνας που υποδείκνυε. Από την άλλη το συγκεκριμένο θέμα ακουγόταν απίστευτο και η ενασχόληση μαζί του ενείχε μεγάλο ρίσκο. Κανένας δεν ήθελε να το αφήσει στους άλλους, αλλά και κανένας δεν ήταν έτοιμος να δεσμευθεί ότι θα αφιερωνόταν σε αυτό και ότι θα έβρισκε χρηματοδότηση. Όπως όλοι ξέρουμε, σε τέτοιες περιπτώσεις οι μεγάλες ιδέες μένουν κλειδωμένες σε κάποιο συστάρι και χάνονται για αιώνες και όλοι καμώνονται ότι δεν υπήρξαν ποτέ. Ευτυχώς στην προκειμένη περίπτωση, κάποιες επιστολές που έστειλαν διάσημοι φυσικοί στον πρόεδρο των ΗΠΑ και τού εφιστούσαν την προσοχή για αντίστοιχες έρευνες που διεξήγαγαν οι Σοβιετικοί, τον θορύβησαν και πίεσε το Κογκρέσο να εγκρίνει έκτακτο κονδύλι μερικών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η επίσημη ανάθεση τού έργου έγινε βέβαια θέμα των γραφειοκρατών και τού παρασκήνιου αλλά τελικά την έρευνα ανέλαβε μία φωτισμένη ομάδα στο Ερευνητικό Ινστιτούτο τού Stanford, η οποία δημιούργησε παράδοση στο χώρο για την εξερεύνηση τού Αγνώστου.
[1] «Σπάσιμο μπιμπικιών» ήταν η κωδική ονομασία τής αλυσιδωτής αντίδρασης κατά την έρευνα για την ατομική σχάση.
Ορθοσήμανση στους αριθμούς
Υπήρξε (και υπάρχει!) ωστόσο ένας τομέας όπου και οι Έλληνες έκαναν την καρδιά τους πέτρα και δέχτηκαν μία συμβατική ονοματολογία. Πρόκειται, όπως όλοι γνωρίζουμε για τα ονόματα των αριθμών. Κάθε αριθμός, προφανώς, έχει το δικό του αληθινό όνομα, γεγονός που απαιτεί μία απίστευτα πλούσια μνήμη για όποιον θέλει να εκφράσει με το αληθινό τους όνομα τους ακέραιους από το 1 έως το 10000000 (ποτέ δεν ξέρεις ποιον ακέραιο θα χρειαστεί να εκφράσεις). Για την οικονομία τού λόγου λοιπόν, οι Έλληνες επινόησαν ένα σύστημα σύνθετης ονοματολογίας – το δεκαδικό – το οποίο χρησιμοποιεί δέκα βασικούς αριθμούς και τα αθροίσματα των πολλαπλάσιών τους με τις διαδοχικές ακέραιες δυνάμεις τού 10. Για τα πολλαπλάσια χρησιμοποιούνται επίσης τεχνητά ονόματα με προκάτ καταλήξεις. Π.χ., ο αριθμός με πραγματικό όνομα «Λούπης» είναι ο αριθμός με συμβατικό όνομα «τριάντα τρία», δηλαδή 3x101 + 3x100. (Αυτό ωφέλησε σημαντικά την ιατρική, γιατί παλαιότερα, όταν οι αρχαίοι έλληνες γιατροί κατά την ραχιαία ακρόαση ζητούσαν από τον ασθενή να πει «Λούπης», δεν ακροάζονταν σπουδαία πράγματα.)
Παρ’ ότι ξεφεύγει από τους σκοπούς αυτής τής μελέτης, ας αναφέρουμε ότι η βάση τού 10 επιλέχθηκε από τους Έλληνες προς τιμή των επτά ημερών τής εβδομάδας + τριών ημερών που περίσσευαν. Επίσης στο λεξιλόγιό τους, οι Έλληνες κράτησαν τα αληθινά ονόματα των 12 πρώτων φυσικών αριθμών και τού μηδέν, προς τιμή των 12 πραγματικών κουώρκς και τής ολότητάς τους (βλ. «Η γέννηση των αριθμών», Kalioras A & Kalofolias Β, 1956.)
Όλοι οι λαοί με ανεκτό επίπεδο πολιτισμού κράτησαν τουλάχιστον την ρίζα από τα αληθινά ονόματα των 12 πρώτων ακέραιων αριθμών, όπως τα πήραν από την ελληνική γλώσσα. Η διασημότερη όμως διατήρηση αληθινού ονόματος αριθμού σε παγκόσμια κλίμακα είναι το όνομα «π» για τον αριθμό που εκφράζει τον λόγο τής περίμετρου προς την διάμετρο των κύκλων. Ταυτόχρονα το όνομα «π» αποτελεί μία από τις πιο εξόφθαλμες περιπτώσεις λογοκλοπής και συνωμοσίας, καθότι οι δυτικοί συστηματικά παραχάραξαν όλα τα αρχαία εγχειρίδια, προκειμένου να εμφανίσουν το όνομα ως δική τους σύγχρονη επινόηση.
Όπως αναφέρθηκε στην ιστορική ανασκόπηση τής ελληνικής γλώσσας (κεφ. «Φωτισμένοι λαοί τής κεντρικής Ασίας»), ο Πυθαγόρας ανέπτυξε έναν αλγόριθμο για τον προσδιορισμό των αληθινών ονομάτων των αριθμών. Επειδή όμως ο αλγόριθμος περιείχε μονοσήμαντες συναρτήσεις, η αντίθετη διαδικασία, η εύρεση τού αριθμού που πιθανόν ονοματίζεται από μία δεδομένη λέξη, δεν ήταν δυνατή. Στην ιστορία τής μαθηματικής γλωσολογίας έγιναν σποραδικές απόπειρες να προσδιοριστεί αν υπάρχουν αριθμοί των οποίων τα ονόματα συμπίπτουν με λέξεις ιδιαίτερα βαρύνουσας σημασίας. Ο Γρηγόριος Μέντελ για παράδειγμα, γόνιμος ερασιτέχνης μαθηματικός και φυσικά ελληνιστής, ανακάλυψε ότι η λέξη μπιζελόσουπα εκτός από το νόστιμο ορεκτικό είναι και το αληθινό όνομα τού αριθμού 37853422,7. Περισσότερο γνωστή είναι ωστόσο η περίπτωση τού πραγματικά τελευταίου θεωρήματος τού Φερμά. Ο γάλλος μαθηματικός Pierre de Fermat ασχολήθηκε με την απόδειξη ότι η λέξη «δοκησίσοφος» δεν αποτελεί το όνομα κανενός αριθμού. Στο περιθώριο ενός εγχειρίδιου φιλοσοφίας που διάβαζε, είχε σημειώσει το εξής: «Έχω μία αριστοτεχνική αποδειξη για το νέο μου θεώρημα αλλά επειδή δεν την χωράει το περιθώριο [τού βιβλίου] συνέχισα στον τοίχο τού μέσα δωμάτιου». Δυστυχώς παρά τις επισταμένες έρευνες στους τοίχους των σπιτιών που είχε ζήσει ο Φερμά και διασώζονται, δεν βρέθηκε ίχνος αυτού τού έργου. Μετά την εκ νέου απόδειξη τού τελευταίου θεωρήματος τού Φερμά, το ίδρυμα Balustergate συγκεντρώνει χρηματικό έπαθλο για όποιον αποδείξει το πραγματικά τελευταίο θεώρημα.
Πίνακας τού γνωστού καλλιτέχνη Mordillo με αναπαράσταση τού Φερμά ενώ μελετάει την πιθανότητα κάποιος αριθμός να ονομάζεται στην πραγματικότητα «δοκησίσοφος». Κάτω δεξιά διακρίνονται βοηθοί τού μαθηματικού που τον παρακαλούν να διακόψει για το απογευματινό κολατσιό.
Αυτογενής σήμανση
Η Ελληνική γλώσσα φέρει από την φύση της την δυνατότητα να προσδιορίζει το αυθεντικό σημαίνον για κάθε σημαινόμενο. Έτσι, ακόμα και αν μία έννοια ή μία εφεύρεση επινοείτο από άλλο λαό μη ελληνικό, στην ελληνική γλώσσα προσδιοριζόταν αμέσως το αληθινό της όνομα. Για παράδειγμα όταν στον 14ο αιώνα επινοήθηκε από τους Άγγλους το παιχνίδι, στο οποίο έδωσαν το αυθαίρετο όνομα cricket, στην ελληνική γλώσσα εμφανίστηκε αυτογενώς το αληθινό, όνομα τού παιχνιδιού, δηλαδή βακτριοσφαίρηση. Την ορθή λέξη αποκάλυψε πολύ απλά ειδική ομάδα ελλήνων γλωσσολόγων τής εποχής που συστάθηκε για αυτόν το σκοπό. Όπως συνηθίζουν, οι Άγγλοι αγνόησαν την ευγενική προσφορά των Ελλήνων συναδέρφων τους.
Στο παρελθον είχε τεθεί το ψευδεπίγραφο ερώτημα, αν μπορεί να υπάρξει αυτογενής σήμανση στην Ελληνική γλώσσα για έννοιες ή αντικείμενα που δεν ενδιαφέρουν ή δεν πρόκειται να απασχολήσουν τους Έλληνες. Ως παράδειγμα τέθηκαν τα εκατό και πλέον ονόματα που υπάρχουν στη γλώσσα των Εσκιμώων (Ινουίτ) για τους διάφορους τύπους χιονιού.
Το ερώτημα προφανώς είναι παρελκυστικό. Οι Έλληνες ενδιαφέρονται για οτιδήποτε συμβαίνει στον ουρανό, στη γη, μέσα στη γη και στον νοητό κόσμο. Όσο για το παράδειγμα, σύντομα αποδείχτηκε ότι τα «εκατό και πλέον» ονόματα τού χιονιού ήταν το σύνολο των διαφορετικών λέξεων στις διάφορες διαλέκτους των Εσκιμώων. Οι πραγματικά διακριτοί τύποι χιονιού που αναγνωρίζουν, συνοψίζονται σε 3,5
(βλ. http://www.mendosa.com/snow.html και
http://www.press.uchicago.edu/presssite/metadata.epl?mode=synopsis&bookkey=59325 ) .
Παρακάτω δίνεται σχηματικά η ακολουθία των γεγονότων πριν από την γέννηση μίας έννοιας ή αντικείμενου έως το στάδιο τής ορθής σήμανσής της / του.
Ορθοφωνητικότητα
Η ελληνική είναι η μόνη αμιγώς ορθοφωνητική γλώσσα. Όλοι οι φθόγγοι εκφέρονται το ίδιο καθαρά, δηλαδή με πολύ μικρές διακυμάνσεις στην χρονική αξία και στην δυναμική (ένταση). Παλαιότερα είχε υποστηριχθεί ότι η χρήση μεταβλητής δυναμικής κατά την ομιλία αποτελεί μία ακόμα χρηστική παράμετρο πληροφορίας (data transmission factor). Ωστόσο οι Sinizin G & Valhallas T (1976) κ.ά. αργότερα, κατέρριψαν αυτή την θεωρία δείχνοντας ξεκάθαρα ότι η μεταβλητότητα στην δυναμική της ομιλίας οφείλεται σε πνευματική ή ηθική κατάπτωση ή στην συστηματική κατανάλωση αλκοολούχων ή ναρκωτικών ουσιών και στην πραγματικότητα αποτελεί παράγοντα εκφυλισμού μίας γλώσσας. Οι Gabriel, Gabriel & Gabriel (1954) παρατήρησαν σε αντιστοιχία ότι στο ζωικό βασίλειο όλα τα ισχυρά είδη (π.χ. θέσει ισχυρά όπως θηρευτές κ.λπ.) παράγουν ακολουθίες (clusters) ήχων σταθερής έντασης και με σαφή, διακριτή αλληλουχία. Αντίθετα, μικρά πουλιά κελαηδούν με πλούσια μεταβλητότητα δυναμικής και ως γνωστό αυτά είναι φευγάτα είδη. Παραδείγματα εκφυλισμού εμφανίζονται – δυστυχώς - σποραδικά – ευτυχώς - σε ελληνικές ντοπιολαλιές, αποτέλεσμα φυσικά εξωγενών γλωσσικών επιδράσεων. Π.χ., η ακαθόριστη φράση «’Λιέν’ μι λιέν’ συ λιέν’» που η σημασία της είχε πολύ απασχολήσει τον διάσημο ανθρωπολόγο Helensøn.
Κατά προσέγγιση ορθοφωνητική είναι η ρωσική γλώσσα μετά τις τροποποιήσεις που εισήγαγαν οι Κύριλλος και Μεθόδιος, τουλάχιστον η επίσημη που μιλιέται στην Οξφόρδη.
Διαχεόμενη λογική
Η ελληνική είναι η μόνη γλώσσα με ενσωματωμένη, από την δημιουργία της, την λειτουργία τής διαχεόμενης λογικής (fuzzy logic). Στη σύγχρονη εποχή η τεχνική fuzzy logic επαναανακαλύφθηκε από ερευνητική ομάδα ελληνομαθών μηχανικών ηλεκτρονικών υπολογιστών, προγραμματιστών και σχεδιαστών τεχνητής ευφυϊας. Ως τεχνική εμπεριέχει τις πιο σύγχρονες αρχές τής θεωρίας τού χάους. Αφορά την δυναμική σύνδεση εννοιών ως ανάλογο της λειτουργίας των συνειρμών, αλλά με κατεύθυνση φυγόκεντρη (από το κέντρο προς την περιφέρεια) και όχι το αντίθετο.
Για παράδειγμα όταν ένας Έλληνας λέει «Πάω να δουλέψω», είναι δυνατό να εννοεί:
«Πάω να κάνω zapping»,
«Πάω να διαβάσω εφημερίδα»,
«Πάω για shopping»,
«Πάω να τα ξύσω»,
«Πάω ν’ αράξω»,
«Πάω να πιάσω το τηλέφωνο»,
«Πάω να δω τα e-mails μου»
κ.λπ.
«Πάω να δουλέψω» (ως συγκερασμός των παραπάνω).
Το κρίσιμο και διαφοροποιόν χαρακτηριστικό της τεχνικής fuzzy logic είναι ότι παρά τού ότι η έννοια ξεδιπλώνει δυναμικά εξελισσόμενες δυνατότητες τού σημαίνοντος, δεν χάνει την πρωτογενή της αναφορά. Για παράδειγμα, όλοι καταλαβαίνουν τι εννοεί ο Έλληνας όταν λέει «Πάω να δουλέψω».
Τεχνική διαχεόμενης λογικής διαθέτουν και άλλες γλώσσες αλλά σε σαφώς πιο περιορισμένο βαθμό. Για να επιστρέψουμε στο παράδειγμα της φράσης «πάω να δουλέψω», όταν την διατυπώνει ένας Άγγλος μπορεί να σημαίνει:
«Πάω να δουλέψω»,
«Πάω να βάλω τον υπηρέτη / δούλο να δουλέψει»,
«Πάω να δουλέψω, δεν πάω;»
Το τελευταίο παράδειγμα δείχνει και την επίγνωση από τους ίδιους τους χρήστες της γλώσσας, τού κινδύνου απώλειας τής πρωτογενούς αναφοράς στην έννοια, απόρροια τού ότι η τεχνική fuzzy logic ενσωματώθηκε στην αγγλική πολύ αργότερα από τον αρχικό σχηματισμό τής γλώσσας. (Μεταφέρθηκε από τον βασιλιά Αρθούρο και την ακολουθία του, οι οποίοι την διδάχτηκαν από Έλληνες δασκάλους. - βλ. «Απομνημονεύματα» Βυζάντιου Λέοντος Γ', κεφ. ΙΙ β και ΙΙΙ ε.) (Βλ. επίσης κεφάλαιο «Κατηγορίες γλωσσών».)
Προηγούμενο κεφάλαιο: Κατηγορίες γλωσσών
Περιεχόμενα: Ελληνική Κλώσσα - Εισαγωγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου